Nhãn là sản vật của mảnh đất Hưng Yên, được nhiều người ưa chuộng. Không chỉ bán quả tươi, nhãn Hưng Yên còn được người dân chế biến thành long nhãn để sử dụng quanh năm. Từ nhiều năm nay, chế biến long nhãn đã trở thành nghề mang lại hiệu quả kinh tế cao cho người dân....

Xã Phương Chiểu (thành phố Hưng Yên) được xem là “cái nôi” của nghề chế biến long nhãn. Lúc cao điểm, cả xã có gần 300 hộ tham gia chế biến long nhãn, tạo việc làm cho hàng nghìn lao động. Mỗi vụ nhãn, toàn xã chế biến được khoảng 500 – 600 tấn long nhãn, mang lại doanh thu hàng chục tỷ đồng.

Từ bước hái quả, xoáy long, cho đến sấy khô đều được làm thủ công. Nhãn tươi sau khi bóc vỏ bỏ hạt được sấy khô trong lò, chất đốt bằng than bùn. Để nhãn không bị cháy và đủ độ khô, nhiệt độ lò lúc nào cũng phải ổn định. Thời gian sấy long rất lâu, thường 1 ngày, 1 đêm cùi nhãn mới đủ độ khô. Long nhãn vừa ra lò có mùi thơm ngậy. Thông thường 9 -10 kg nhãn tươi sau khi sấy khô chỉ cho được khoảng 1 kg long nhãn. Nhãn quả tươi sau khi thu hoạch, nhặt bỏ quả hư hỏng sẽ được dùng dụng cụ để “xoáy” loại bỏ hạt và vỏ. Bên cạnh đó, phải xoáy đẹp, long không bị nát thì khi đó sấy lên múi long mới đẹp và trông ngon hấp dẫn hơn rất nhiều. Những múi long tươi được xếp vào phên hoặc sàng và đưa vào lò sấy khô bằng nhiệt trong 1 ngày. Tầm khoảng 22h – 24h đêm thì cả gia đình nhà chủ làm long sẽ phải đảo long để đảm bảo không bị cháy, rồi ủ lò than, và gia đình thường có mấy người chia nhau ra thỉnh thoảng thức giấc kiểm tra long trong lò.  Long sấy sáng đến trưa ngày hôm sau mới ra được lò. Đó là khi múi long có màu vàng cánh gián đặc trưng. Long nhãn được đóng vào túi nylon dầy, buộc chặt để tránh không khí vào dễ bị mốc.

Hiện nay, khi diện tích nhãn nguyên liệu để chế biến ngày càng thu hẹp để nhường chỗ cho diện tích nhãn bán quả tươi, người dân đã sử dụng nguồn nguyên liệu nhãn từ các tỉnh Sơn La, Điện Biên, Lai Châu... để chế biến. Tuy nhiên, với ưu thế nổi bật về chất lượng, long nhãn được chế biến từ nhãn Hưng Yên thường có giá cao hơn từ 10 - 15% so với long nhãn chế biến từ nhãn ở các nơi khác

Mỗi mùa nhãn, trung bình mỗi vụ, một hộ gia đình chế biến được khoảng 2 tấn long khô, tạo việc làm cho 40 lao động. Chế biến long nhãn là nghề thời vụ, thường kéo dài khoảng 40 – 50 ngày, góp phần tạo việc làm, nâng cao thu nhập cho nhiều lao động.  Để tạo thuận lợi cho nghề chế biến long nhãn phát triển, chính quyền xã đã tạo điều kiện để các hộ chế biến long nhãn được tiếp cận các nguồn vốn. Đồng thời, xã cũng thường xuyên tuyên truyền cho các hộ chế biến bảo đảm vệ sinh, nâng cao chất lượng sản phẩm.

Không chỉ mang lại giá trị kinh tế cao, long nhãn là một vị thuốc Đông y có tác dụng dưỡng huyết, an thần, bồi bổ cơ thể khi suy nhược. Do vậy, nhu cầu của thị trường từ sản phẩm này là khá lớn. Thời điểm hiện tại, long nhãn Hưng Yên được bán buôn với giá từ 160 – 175 nghìn đồng/kg. Ngoài tiêu thụ ở trong tỉnh, long nhãn được các thương lái thu mua và bán đi các tỉnh phía Nam, xuất sang Trung Quốc, Đài Loan... Bên cạnh đó, để tìm thị trường tiêu thụ ổn định cho sản phẩm long nhãn, các hộ chế biến cũng đã giới thiệu, quảng bá sản phẩm tại các hội chợ, các siêu thị, trên mạng internet... 

Long nhãn là một trong những đặc sản của Hưng Yên. Chế biến long nhãn là nghề thời vụ, tạo việc làm đem lại thu nhập cao. Hiệu quả từ nghề đã thấy rõ nhưng việc sản xuất và tiêu thụ long nhãn vẫn mang tính chất tự phát. Để khẳng định nhãn hiệu long nhãn Hưng Yên và nâng cao hiệu quả kinh tế từ nghề chế biến long nhãn cần sự quan tâm hơn nữa của các ngành chức năng và cả người chế biến long nhãn trong việc xây dựng thương hiệu cho sản phẩm.