Hương thôn Cao nổi tiếng bởi có mùi thơm đặc trưng mà hương của các nơi khác không có được. Đó là mùi thơm nhẹ mà thanh, lan tỏa từ từ và để lại mùi thơm lâu. ...
Trên các ngõ xóm, khắp các sân vườn của từng nhà đều tràn ngập màu vàng, màu đỏ của nhang phơi. Cánh đồng lúa phía sau làng, giờ đây lúa đã gặt xong chỉ còn trơ gốc rạ, nhưng trên đó là bạt ngàn hương phơi dường như màu vàng của nhang trải dài xa tít đến tận chân trời. Theo tục truyển, bà Đào Thị Khương, người con gái tài sắc khi đi lấy chồng tận bên Trung Quốc đã học được nghề làm hương xạ. Sau này, bà trở về quê và truyền lại cho dân làng
Ngay từ sáng sớm, những người thợ đã có mặt tại xưởng để khẩn trương cho ra lò những nén hương, vòng hương mới kịp đón tia nắng đầu tiên trong ngày. Thời tiết nắng hanh là thời tiết “vàng” của người làm hương. Hương sau khi se mà phơi “được” nắng thì không chỉ khiến người làm hương đỡ vất vả mà nén hương làm ra cũng có chất lượng tốt hơn. Trời nắng thì phơi một ngày, trời râm thì hai, ba ngày. Họ tránh đưa hương qua lửa vì như thế hương sẽ bị mất mùi, giảm chất lượng. Mặc dù thời tiết rất quan trọng đối với nghề làm hương nhưng quyết định đến chất lượng hương thì ngay từ công đoạn lựa chọn, pha chế nguyên liệu, hương liệu đòi hỏi người chủ phải rất cầu kỳ, tinh tế mới có thể cho ra được sản phẩm vừa có mùi thơm lại vừa bảo đảm độ cháy tốt.
Nguyên liệu làm hương chủ yếu là các loại thảo mộc như: trầm, ngâu, huỳnh đàn, hồi, quế, thục, tùng, trắc, nhục đậu... nhưng mỗi cơ sở làm nghề lại có cách sáng tạo riêng để tạo ra mùi hương đặc trưng cho sản phẩm hương của mình. Không như một số làng nghề khác sử dụng hóa chất để tăng mùi thơm làng nghề hương Cao Thôn làm bằng 100% thuốc Bắc thân thiện với môi trường và sức khỏe, hoàn toàn không sử dụng một chút hóa chất nào. Ngay cả keo dùng để kết dính nguyên liệu tạo hình cho nén hương, vòng hương cũng được làm từ các nguyên liệu tự nhiên nhằm an toàn cho người sản xuất và người sử dụng”. Nghề làm hương liên quan đến thế giới tâm linh, nên cái tâm làm nghề không cho phép cẩu thả, làm gian dối kém chất lượng. Mỗi mẻ hương làm ra, người chủ phải cẩn thận đốt thử để kiểm tra độ bén lửa, độ cháy và mùi thơm của hương.
Làm hương ở thôn Cao đã có từ nhiều đời nay. Trước đây, hương chủ yếu được làm thủ công, một người thợ lành nghề, mỗi giờ cuốn được khoảng 100 nén nhưng giờ nhiều công đoạn đã được thay thế bằng máy móc. Từ đó nâng cao năng suất và độ đồng đều của sản phẩm. Mỗi máy đầu tư hết 26 triệu đồng, mỗi một công nhân làm một máy sản xuất được 3 vạn nén nhang/ngày.Toàn thôn Cao hiện có trên 100 hộ làm nghề, thu hút trên 500 lao động thường xuyên. Vào dịp giáp tết, sản lượng sản xuất tăng cao đòi hỏi các cơ sở sản xuất phải thuê thêm lao động thời vụ. Số lao động làm việc tại làng nghề vào thời điểm này khoảng 1000 – 1200 lao động. Thu nhập bình quân của người lao động đạt 4 triệu đồng/tháng, thu nhập bình quân đầu người của thôn hiện nay đạt khoảng 30 triệu đồng/người/năm. Nghề làm hương không kén nhân lực, nên tận thu được tất cả sức lao động nhàn rỗi, ai cũng có thể tham gia sản xuất được, từ những cháu bé học cấp một đến những cụ già nhất. Sản lượng hương xạ của cả làng đạt xấp xỉ 10 triệu nén/năm.
Năm 2009, Hiệp hội làng nghề thôn Cao được thành lập. Đây là tổ chức tự nguyện được thành lập để thu hút các hộ làm hương trong làng cùng sinh hoạt chung trong một tổ chức, cùng trao đổi, chia sẻ kinh nghiệm trong sản xuất cũng như hỗ trợ nhau về vốn, thị trường. Đến nay, hiệp hội đã thu hút được 89 hộ làm nghề sản xuất hương trong thôn tham gia. Những năm qua, hiệp hội đã tích cực, chủ động tổ chức các buổi sinh hoạt chung. Qua đó, các thành viên trong hiệp hội đã có nhiều cơ hội để giao lưu, trao đổi kinh nghiệm cả trong sản xuất và kinh doanh thương mại. Ngoài ra, hiệp hội còn chủ động thông qua các chương trình của các cấp, ngành tổ chức đưa sản phẩm của làng nghề tham gia các hội chợ thương mại trong và ngoài tỉnh nhằm quảng bá, giới thiệu sản phẩm hương của thôn. Từ đó thúc đẩy sản xuất của làng nghề.
Giáp Tết Nguyên đán là thời điểm sản xuất chính của làng nghề. Ngoài tăng về sản lượng, sản phẩm phục vụ dịp tết cũng đa dạng về mẫu mã. Có những loại hương thơm đặc trưng hầu như chỉ được sản xuất vào dịp này như: hương trầm cao cấp, hương vòng có đường kính 50 cm là một trong những loại "hương khủng" ở Cao Thôn. Ở đây còn phổ biến là loại hương vòng có thời gian cháy 24 giờ. Nhưng nếu khách đặt mua các loại hương nén cháy thời gian dài 15 ngày, 1 tháng, 3 tháng thì họ cũng sản xuất. Hương cháy chậm hay nhanh phụ thuộc vào kỹ nghệ pha chế nguyên liệu. Mùi thơm đặc trưng của thảo mộc, nhẹ mà thanh, không sực nức xộc thẳng vào mũi như những loại hương tẩm hoá chất thơm, và hương thơm phảng phất rất lâu trong không khí là những đặc trưng hiếm có ở làng hương xạ Cao Thôn.
Từ xưa đến nay, nén hương luôn là một trong những vật phẩm linh khí không thể thiếu trong tín ngưỡng thờ cúng của người Việt và là sợi dây nối giữa quá khứ với hiện tại.
Nén hương được đốt lên, gửi gắm nhiều thông điệp của trần gian đối với đất trời, tổ tiên, ông bà của mình, nó cũng làm gia đình ấm áp, lòng người được thanh thản hơn. Vì thế, mỗi khi đi đền, chùa chỉ cần thắp 1 nén hương là đủ. Một nén hương gọi là tâm hương. Tuy chỉ một nén nhưng nén tâm hương lại bao gồm ý nghĩa năm sắc hương: tự nhắc nhở mình hướng thiện để tâm luôn trong sáng; giữ cho lòng yên ổn không bị cái xấu ám ảnh; làm cho trí não luôn sáng suốt để thu nhận được những điều tốt đẹp, thiện lương; giúp ta vững tin phát triển năng lực, trí tuệ; giúp ta buông xả mọi ưu phiền cũng như những ham muốn tội lỗi. Làng hương xạ Cao Thôn đã, đang và sẽ góp phần giữ gìn, lưu truyền những giá trị văn hóa đâm đà phong vị truyền thống của dân tộc
