Hằng năm, cứ đến vụ thu hoạch nhãn là những lò sấy long nhãn trên địa bàn tỉnh lại bắt đầu nổi lửa vào vụ chế biến. Năm nay, do ảnh hưởng của thời tiết, sản lượng nhãn của tỉnh giảm so với năm 2018, theo đó giá bán nhãn quả và long nhãn cũng tăng so với năm trước.
Ông Nguyễn Văn Sơn ở xã Phương Chiểu (thành phố Hưng Yên) làm nghề chế biến long nhãn trên 40 năm
Xã Phương Chiểu (thành phố Hưng Yên) được xem là “cái nôi” của nghề chế biến long nhãn. Lúc cao điểm, cả xã có hàng trăm hộ tham gia chế biến long nhãn, tạo việc làm cho hàng nghìn lao động. Mỗi vụ nhãn, toàn xã chế biến được khoảng 150 tấn long nhãn, mang lại doanh thu hàng chục tỷ đồng.
Những ngày này, xưởng chế biến long nhãn của gia đình ông Nguyễn Văn Sơn ở thôn Phương Trung thường xuyên có hàng chục lao động cần mẫn xoáy nhãn. Ông Sơn cho biết: Gia đình tôi đã gắn bó với nghề này hơn 40 năm nay. Hiện nay, gia đình tôi thuê hơn 40 lao động, trung bình một ngày xoáy được 1 - 1,3 tấn nhãn quả tươi, và sấy được từ 100 - 150kg long nhãn thành phẩm. Vụ chế biến long nhãn kéo dài trong thời gian 1,5 - 2 tháng, mỗi vụ gia đình tôi sản xuất được khoảng 6 tấn long nhãn.
Theo những hộ làm nghề chế biến long nhãn, để có một mẻ long nhãn thơm ngon thì rất công phu và mất nhiều thời gian, công sức, đòi hỏi sự cẩn thận, khéo léo của người làm nghề. Các công đoạn hái quả, xoáy nhãn và sấy nhiệt đều được làm thủ công. Nhãn dùng làm long chủ yếu là nhãn lồng, nhãn hương chi… có cùi dày, thơm, ngọt.
Nhãn quả tươi sau khi thu hoạch sẽ được dùng dụng cụ “bút xoáy” nhãn để tách lấy cùi và loại bỏ hạt, vỏ. Long xoáy xong được xếp cẩn thận vào phên lưới rồi đưa vào lò sấy. Để cho ra sản phẩm long nhãn chất lượng, sấy long là công đoạn quan trọng nhất. Nhiệt độ lò sấy lúc đầu cao, sau đó giảm dần trong giai đoạn ủ long nhãn, thời gian sấy kéo dài 1 ngày 1 đêm đến khi cùi nhãn se lại, đượm vàng là đạt yêu cầu. Để bảo quản long nhãn trong thời gian dài, long nhãn sau khi chế biến phải được bọc kín bằng túi ni lon, tránh tiếp xúc với không khí để không bị ẩm, mốc.
Xưởng chế biến long nhãn của Hoàng Văn Kiên thu hút 60 lao động trong và ngoài xã
Ông Vũ Văn Giản, Chủ tịch UBND xã Phương Chiểu cho biết: “Nghề chế biến long nhãn đã có từ nhiều năm. Đây là nghề thời vụ thường kéo dài khoảng 1,5 - 2 tháng góp phần tạo việc làm cho hàng trăm lao động trong xã. Trung bình mỗi vụ, một hộ gia đình chế biến được khoảng 3 tấn long khô. Để tạo thuận lợi cho nghề chế biến long nhãn phát triển, xã đã tạo điều kiện để các hộ chế biến được tiếp cận các nguồn vốn vay ưu đãi. Đồng thời, xã cũng thường xuyên tuyên truyền cho các hộ chế biến bảo đảm vệ sinh, nâng cao chất lượng sản phẩm, từng bước tạo dựng uy tín, thương hiệu cho sản phẩm long nhãn Phương Chiểu”.
Anh Hoàng Văn Kiên là một trong những người đầu tiên làm nghề chế biến long nhãn ở thôn ba Hàng, xã Thủ Sỹ (Tiên Lữ). Anh Kiên cho biết: “Hiện nay, trung bình mỗi ngày gia đình tôi chế biến trên 1 tấn nhãn quả tươi, cho ra từ 120 - 130kg long nhãn. Sản phẩm sản xuất đến đâu được thương lái mua hết đến đó với giá bán từ 166.000 đồng/kg trở lên. Năm nay, gia đình tôi bắt đầu vào vụ sấy long nhãn từ đầu tháng 6 âm lịch và kéo dài khoảng 2 tháng. Mỗi năm, gia đình tôi thu lãi khoảng 60 triệu đồng...”.
Nghề làm long nhãn ở Hưng Yên là nghề thời vụ, tạo việc làm cho nhiều lao động địa phương. Chị Đào Thị Nhinh ở thôn Nội Mai, xã An Viên cho biết: “Công việc xoáy nhãn không vất vả mà chỉ đòi hỏi khéo léo, nhanh tay. Trung bình mỗi ngày tôi xoáy được 40 - 45kg nhãn quả, 1kg nhãn quả thợ xoáy thường được trả giá 4.000 đồng. Nếu chăm chỉ, mỗi vụ tôi có thể kiếm được gần 10 triệu đồng”.
Theo thông tin từ Chi cục Phát triển nông thôn (Sở Nông nghiệp và PTNT), toàn tỉnh hiện có 400 - 500 hộ làm nghề sản xuất long nhãn, tập trung chủ yếu ở thành phố Hưng Yên và các huyện Tiên Lữ, Kim Động, Ân Thi. Sản lượng long nhãn trung bình mỗi năm toàn tỉnh đạt khoảng 825 tấn. Hiện nay, hầu hết các hộ vẫn sản xuất với quy mô nhỏ theo phương pháp thủ công, một số cơ sở sản xuất đã đầu tư kinh phí để cải tiến lò sấy của gia đình, từ đó cải thiện chất lượng sản phẩm.
Để khắc phục những tồn tại trong khâu chế biến và tiêu thụ sản phẩm long nhãn, thời gian qua, UBND tỉnh đã chỉ đạo các huyện, thành phố phối hợp với ngành chức năng triển khai nhiều giải pháp để phát triển thương hiệu long nhãn Hưng Yên. Các hộ sản xuất tại các làng nghề được tham gia các lớp tập huấn ngắn hạn về kỹ thuật sấy và các phương pháp bảo quản để thành phẩm tạo ra có chất lượng tốt nhất. Nhờ đó mà long nhãn Hưng Yên ngày càng được nhiều người biết đến, ngoài tiêu thụ trong nước, còn xuất khẩu sang Trung Quốc, Thái Lan... Bên cạnh đó, để tìm thị trường tiêu thụ ổn định cho sản phẩm long nhãn, các hộ chế biến cũng đã giới thiệu, quảng bá sản phẩm tại các hội chợ, các siêu thị, trên mạng internet...